Cursussen Kopstukken van het humanisme
Sinds 2003 geef ik cursussen over kopstukken van het humanisme voor afdelingen van het Humanistisch Verbond. Ik heb deze cursus zelf ontwikkeld en heb ze gegeven in onder andere Den Haag, Rotterdam, Haarlem, Gouda, Amersfoort, Breda, Lelystad en Zwijndrecht.
Sinds 2016 geef ik als vervolg op de cursus Kopstukken de cursus Andere Kopstukken. Deze heb ik ook zelf ontwikkeld en gegeven aan de afdelingen in Den Haag, Zwijndrecht, Breda en Lelystad.
De cursus Kopstukken van het humanisme – oude denkers tot leven gewekt is een cursus over vijf denkers die van grote invloed zijn geweest op het hedendaags humanisme. De cursus is bedoeld en geschikt voor iedereen die kennis wil nemen van de grote humanistische denkers. Voorkennis is niet vereist.
De cursus heeft twee doelen: verdieping van de humanistische levensovertuiging door het presenteren en onderzoeken van historische voorbeeldfiguren èn het toepassen van het gedachtegoed van de denkers op actuele vraagstukken.
De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten en een reader. De reader wordt tijdens de eerste avond uitgereikt en is bij de prijs inbegrepen. De reader bestaat uit historische inleidingen op de denkers, teksten van de behandelde filosofen en de hand-outs van de presentaties tijdens de cursus.
De bijeenkomsten bestaan telkens uit een inleiding door de cursusleider aan de hand van een powerpointpresentatie, na de pauze gevolgd door een gezamenlijk gesprek en discussie aan de hand van stellingen of vragen. De literatuur en de inleiding door de cursusleider vormen samen de basis voor de discussies. De vijf cursusavonden hebben de volgende inhoud:
- De klassieke oudheid met als centrale filosoof Socrates
- De Renaissance met als centrale filosoof Erasmus
- De Verlichting met als centrale filosoof Voltaire
- De 19e eeuw met als centrale filosoof Marx
- De 20e eeuw met als centrale filosoof Sartre
De cursus Andere kopstukken van het humanisme is een cursus over vijf denkers die van grote invloed zijn geweest op het universele humanisme. Deze cursus is ontwikkeld als aanvulling op de cursus kopstukken van het humanisme, die soms wat te eenzijdig westers en christelijk werd gevonden, terwijl er ook geen vrouwen in voorkwamen. De cursus is bedoeld en geschikt voor iedereen die kennis wil nemen van de grote humanistische denkers. Voorkennis is niet vereist.
De cursus heeft twee doelen: verdieping van de humanistische levensovertuiging door het presenteren en onderzoeken van historische voorbeeldfiguren èn het toepassen van het gedachtegoed van de denkers op actuele vraagstukken.
De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten en een reader. De reader wordt tijdens de eerste avond uitgereikt en is bij de prijs inbegrepen. De reader bestaat uit historische inleidingen op de denkers, teksten van de behandelde filosofen en de hand-outs van de presentaties tijdens de cursus.
De bijeenkomsten bestaan telkens uit een inleiding door de cursusleider aan de hand van een powerpointpresentatie, na de pauze gevolgd door een gezamenlijk gesprek en discussie aan de hand van stellingen of vragen. De literatuur en de inleiding door de cursusleider vormen samen de basis voor de discussies. De vijf cursusavonden gaan over de volgende denkers:
- Siddharta Gautama, de Boeddha
- Averroës of Ibn Rusj
- Spinoza
- Nietzsche
- Hannah Arendt
Sinds 2018 geef ik twee landelijke cursussen van het Humanistisch Verbond:
- De introductiecursus humanisme (link)
- De cursus Menszijn in de 21e eeuw (link)
Deze cursussen worden georganiseerd door het landelijk bureau van het HV in samenwerking met de lokale afdelingen. Voor de cursus Menszijn in de 21 eeuw staan bijeenkomsten gepland voor de afdelingen Drechtsteden en Delft.
Kant. Minder bekend is dat de Verlichting als sociaal-culturele en filosofische beweging voor een
belangrijk deel ook door vrouwen werd gedragen. In de eerste plaats vanwege de grote rol die
vrouwen speelden in het dagelijks leven van de grote filosofen, bijvoorbeeld Emilie du Châtelet, de
minnares, intellectuele vriendin en ondersteunster van Voltaire. Daarnaast speelden vrouwen een
sleutelrol bij het bij elkaar brengen van de geleerde mannen door de vele door vrouwen opgerichte
salons en filosofische kringen. Er waren echter ook diverse vrouwen die zelfstandig een intellectuele
bijdrage leverden aan de Verlichtingsideeën door romans, brieven, essays en studies.
De lezingenserie Vrouwelijke Kopstukken van de Verlichting wil vier van deze originele vrouwen uit
de Verlichting voor het voetlicht brengen en onderzoeken wat hun voornaamste bijdragen aan de
verlichtingsideeën waren. Deze vrouwen zijn:
- Belle van Zuylen (1740-1805), van Nederlandse, adellijke komaf, die zich na haar huwelijk in
Zwitserland vestigde. Met haar uitgaven Le Noble, Lettres Neuchâtelloises en Mistress Henley
zette zij zich af tegen de archaïsche adellijke en vrouwonvriendelijke omgangsvormen, maar ook
tegen dogmatische levensopvattingen in het algemeen. - Marie-Olympe de Gouges (1748-1793), Française van eenvoudige komaf, die zich na het vroege
overlijden van haar man in Parijs vestigde en een literaire en politieke carrière begon. Ze werd
beroemd door haar geschrift Déclaration des droits de la femme en de la citoyenne uit 1791,
waarin ze de onvolkomenheden van de beroemde Franse mensenrechtendeclaratie uit 1789
vanuit het oogpunt van vrouwen aan de orde stelde. Ze stierf in 1793 onder de guillotine
vanwege haar onafhankelijke opvattingen. - Mary Wollstonecraft (1759-1797), afkomstig uit de Engelse burgerij, die zich op jonge leeftijd al
zelfstandig vestigde als lerares, redactrice en schrijfster. Evenals Olympe de Gouges, schreef zij
een pleidooi voor vrouwenrechten: A Vindication of the Rights of Woman (1792). Daarnaast
schreef zij andere werken over de positie van de vrouw en over opvoeding. - Germaine de Staël (1766-1817), dochter van de schatrijke Zwitserse bankier en Frans minister
van financiën Jacques Necker, die van dichtbij actief de Franse Revolutie meemaakte en de grote
politieke tegenspeelster werd van Napoleon. Ze schreef politieke essays en romans zoals
Delphine en Corinne en onderhield intensieve contacten met een grote internationale kring van
schrijvers, filosofen en staatslieden, waarbij ze zelf meestal het middelpunt van de belangstelling
vormde.
De lezingen bestaan telkens uit een inleiding van ca. een uur aan de hand van een
powerpointpresentatie, na de pauze gevolgd door een gezamenlijk gesprek en discussie aan de hand
van stellingen of vragen.
Voorwaarden
De kosten van de cursus bedragen 700 euro, exclusief btw. Daarnaast zijn er de kosten voor de reader, deze bedragen 10 euro per stuk.
De cursus is toegankelijk voor minimaal 6 en maximaal 15 leden. Voor uitvoering is een zaaltje benodigd met beamer, laptop en projectiemogelijkheid. Opstelling in carrévorm is gewenst. De cursus kan zowel overdag als ’s avonds gegeven worden, in overleg. In principe kan de cursus door het hele land gegeven worden, in overleg in verband met de reisafstanden vanuit Den Haag.
Het is ook mogelijk om de onderdelen als afzonderlijke lezing of, in combinatie, als dagprogramma te boeken (zie hieronder).
